GENEL MOTOR BİLGİSİ
Yakıttan elde ettiği ısı enerjisini mekanik enerjiye çeviren makinelere motor denir.
Yakıtlarına göre motorlar, Dizel-Benzin-LPG li olmak üzere ayrılırlar. Benzinli motorun yakıtı benzin; Dizel motorun yakıtı Mazot (motorin); LPG'li motorun yakıtı ise LPG gazıdır.
Soğutma sistemine göre motorlar, su soğutmalı ve hava soğutmalı diye ikiye ayrılır.
Yanma sistemine göre motorlar, içten yanmalı ve dıştan yanmalı diye ikiye ayrılır. Araçlardaki motorlar içten yanmalı motorlardır. İçten yanmalı motorlar ise, mazot, benzin ya da motorin yakarlar.
Motorlar, çalışma zamanlarına göre, iki zamanlı ve dört zamanlı motorlar diye ikiye ayrılır.
Silindir diziliş şekillerine göre motorlar sıra tipi, v tipi, yıldız tipi, boksör tipi şeklindedir
Benzinli motorlarda ateşleme, sıkıştırılmış benzin-hava karışımının buji ile ateşlenmesi ile olur.
4 zamanlı motorlarda 4 zaman, sırası ile şöyledir: Emme, sıkıştırma, ateşleme (veya genişleme; iş zamanı da denir), egzost.
*Enjektörlerden püskürtülerek ateşleme yapılan motorlarda yakıt olarak motorin kullanılır.
*Katalitik konvektör kullanılan araçlarda yakıt olarak, kurşunsuz benzin kullanılır.
*Motorun bazı parçaları şunlardır: marş motoru, piston, segman, piston kolu, silindir kapağı, supap kapağı, eme manifoltu, egzost manifoltu, silindir gövdesi, silindir gömleği, karter, conta, külbütör, emme supabı, egzost supabı, supap iteceği, krank mili, kam mili, volan dişlisi, eksantrik dişlisidir.
*Dizel motorda ise bunların dışında, mazot pompası (enjeksiyon pompası) ve enjektör de bulunur.
*Benzinli motorlarda, üsttekilerin dışında karbüratör, benzin pompası, buji, distribütör, bobin vardır.
Dizel motorlarda silindire sadec hava doldurulur ve yanma sıkıştırılmış havanın üzerine enjektörden yakıt püskürtülmesiyle sağlanır.
*Dizel motorların yakıt sisteminde günlük yaplacak işlerden biri mazot-su ayırıcısı veya filtre ya da yakıt deposundan yakıt sisteminin suyunun alınmasıdır.
*Dizel motorlarda yanma enjektörden yakıt püskürtmekle olur. Enjektörler kendilerine enjeksyon pompasından gelen mazotu silindirlerdeki sıkıştırılmış havanın içine püskürterek yanmayı sağlarlar.
*Enjeksiyon pompası, besleme pompası ile depodan gelen yakıtı basınçlı olarak enjektörlere yollar.
Dizel motorun çalışmamasının bir nedeni, hava yapmış olmasıdır. Hava yapmanın nedenleri:
-yakıtın bitmesi,
-boru ve rekorların gevşemesi,
-yakıt borularının sökülmesi,
-filtrenin temizlenmesi veya değişmesidir.
*Dizel motorlarda egzost dumanı siyah çıkıyorsa yakıt pompasına, enjektöre ve hava filtresine bakılır. Ayrıca dizel motorlarda marş yapıldığında marş motoru dönüyor ancak motor çalışmıyorsa yakıt filtresi de takılı olabilir.
*Özellikle soğuk havalarda dizel motoru kolay çalıştırabilmek için kızdırma bujileri kullanılır.
Görevi: Silindirdeki sıkıştırılan yakıt-hava karışımının, buji ucundaki kıvılcım yardımıyla yanmasını sağlar.
Parçaları:
1- Akü: Kimyasal enerjiyi elektrik enerjisine çevirir. Motorun çalışmadığı anda araç için gerekli elektrik enerjisini sağlar. 12 volt elektrik akımı verir.
2- Kontak Anahtarı: Elektrik akımının iletilmesi veya kesilmesini sağlayan parçadır. Kontak anahtarı üç devrelidir. Birinci devrede akımı, aydınlatma ve gösterge cihazlarına gönderir. İkinci devrede akımı ateşleme sistemine gönderir. Üçüncü devrede marş motorunu çalıştırır.
3- Endüksiyon Bobini: Aküden aldığı 12 voltluk elektrik akımını 15 - 25 bin volta yükseltir.
4- Enjektör: Yakıtı toz halinde (pülverize) silindire gönderen parça.
5- Kam (eksantrik) Mili: Krank milinden aldığı hareketle bazı motor sistemlerinin çalışmasını sağlayan parçadır.
6- Supaplar: Yakıtın silindirlere alınmasını (emme), egzoz gazlarının silindirden atılmasını sağlayan parçadır (egzoz)
7- Besleme Pompası: Dizel motorlarda mazotu enjektör pompasına ileten parçadır.
Yakıttan elde ettiği ısı enerjisini mekanik enerjiye çeviren makinelere motor denir.
Zamanlarına Göre:
1- Dört zamanlı motorlar
2- İki zamanlı motorlar
Kullanılan Yakıtlara Göre:
1- Benzinli motorlar
2- Dizel motorlar
3- LPG motorlar
Yakıtın Yanma Yerine Göre:
1- İçten yanmalı motorlar
2- Dıştan yanmalı motorlar
Yapım Özelliklerine Göre:
1- Sıra tipi
2- Birbirlerinin karşılarına yatık (Düz, hafif, eğik, boksör tipi)
3- Sıra halinde bir açı ile birleştirilmiş (V tipi)
4- Daire şeklinde (Yıldız tipi)
Silindir Sayılarına Göre:
1- Tek silindirli
2- Çok silindirli
Soğutma Sistemlerine Göre:
1- Su soğutmalı
2- Hava soğutmalı
1- Silindir Bloğu: İçinde silindirlerin bulunduğu ve motor parçalarını üzerinde taşıyan ana parçadır.
2- Silindir Kapağı: Silindir bloğu üzerini kapatan ve yanma odalarını meydana getiren kapaktır.
3- Karter : Motor yağına depoluk görevi gören, silindir bloğunun altındaki parçadır.
4- Supap Kapağı: Motor üzerindeki supap (külbütör) mekanizmasını dış etkilerden korur.
5- Radyatör: Soğutma suyunun bulunduğu depo.
6- Karbüratör: Benzin-hava karışımını sağlayan parça.
7- Hava Filitresi: Siilndirlere giren havayı temizler.
8- Manifoldlar (emme-egzoz): Hava yakıt karışımını silindirlere, yanmış gazları dışarıya taşıyan borulardır.
9- Yağ Filitresi: Motor yağı içindeki yabancı maddeleri temizler.
10- Endüksiyon Bobini (Ateşleme): Aküden gelen akımı 15.000-25,000 volta yükselten parçadır.
11- Buji: Benzin-hava karışımını tutuşturan parçadır.
12- Konjektör (regülatör): Şarj dinamosunun ürettiği elektriği doğru akıma çeviren ve 12 volt değerinde düzenleyen parçadır.
13- Enjektör: Dizel motorlarda yakıt püskürten parçadır.
14- Krank Mili: Pistonların bağlı olduğu, motorun çalışması sonucu elde edilen hareketin ve gücün motordan alınmasına yarayan mildir.
15- Piston: Silindir içersinde hareket eden ve hareketi krank miline iletmesine yardımcı olan parçadır.
16- Piston (biyel) Kolu : Pistonun doğrusal hareketini krank miline ileten parçadır.
17- Yağ Pompası: Karterdeki yağı basınçla hareketleri parçalara gönderir.
18- Yakıt Pompası (benzin otomatiği): Yakıtı basınçla karbüratöre gönderen parça:
19- Distribütör: Benzinli motorlarda ateşleme sırasına göre bujilere elektrik enerjisi gönderen parçadır.
20- Marş Motoru: Motora ilk hareket veren parçadır. Elektrik enerjisini hareket enerjisine çevirir.
21- Alternatör (şarj dinomosu): Araç için gerekli elektrik enerjisini üreten parçadır. Hareket enerjisini elektrik enerjisine çevirir.
22- Su Pompası (devirdaim): Suyun silindir içindeki kanallarda dolaşmasını sağlar.
23- Enjektör Pompası: Dizel motorlarda yakıtı basınçla enjektörlere gönderen parçadır.
1- Emme - Sıkıştırma: Silindire yakıt-hava karışımının alınması ve sıkıştırılması.
2- Ateşleme - Egzoz: Sıkıştırlan hava-yakıt karışımının ateşlenmesi ve artık gazların dışarıya atılması.
1. Zaman : Emme
2. Zaman : Sıkıştırma
3. Zaman : Ateşleme (İş)
4. Zaman : Egzoz
Dizel motorlarda silindire sadece hava doldurulur ve yanma sıkıştırılmış havanın üzerine enjektörden yakıt püskürtülmesiyle sağlanır.
Dizel motorların yakıt sisteminde günlük yapılacak işlerden biri mazot-su ayırıcısı veya filtre yada yakıt deposundan yakıt sisteminin suyunun alınmasıdır.
Dizel motorlarda yanma enjektörden yakıt püskürtmekle olur. Enjektörler kendilerine enjeksiyon pompasından gelen mazotu silindirlerdeki sıkıştırılmış havanın içine püskürterek yanmayı sağlarlar. Enjeksiyon pompası, besleme pompası ile depodan gelen yakıtı basınçlı olarak enjektörlere yollar.
Dizel motorun çalışmamasının bir nedeni, hava yapmış olmasıdır. Hava yapmanın nedenleri:
-yakıtın bitmesi,
-boru ve rekorların gevşemesi,
-yakıt borularının sökülmesi,
-filtrenin temizlenmesi veya değişmesidir.
Dizel motorlarda egzoz dumanı siyah çıkıyorsa yakıt pompasına, enjektöre ve hava filtresine bakılır. Ayrıca dizel motorlarda marş yapıldığında marş motoru dönüyor ancak motor çalışmıyorsa yakıt filtresi de takılı olabilir.
Özellikle soğuk havalarda dizel motoru kolay çalıştırabilmek için kızdırma bujileri kullanılır.
Günlük bakımda motorun yağına, suyuna, fren hidroliğine, yakıtına, lastik hava basınçlarına, ışık ve ikaz sistemlerine bakılır.
Haftalık bakımda vantilatör kayışı gerginliği, akü bakımı yapılır.
Akü bakımı yaparken akü dış yüzeylerinin ve kutup başlarındaki oksitlerin sodalı su ve sıcak su ile temizlenmesine, plakaların 1 cm üzerine kadar saf su ilave edilmesine, eleman kapak deliklerinin açık tutulmasına, kışın akü donmasın diye akü tam şarj ettirilir, dijital göstergeli araçta asla akü takviyesi yapılmaz.
Akü kendiliğinden boşanıyorsa akünün üst kısmında pislik birikmiştir.
Kısa devreden dolayı yangın olursa akü kutup başları çıkarılır.
Akü 2 kutup başı arasında her iki kutup başına değen bir madeni parça konsa akü kısa devre olup patlar.
Yağlı tip hava filtresinin bakımı yapılırken sökülen parçalar gaz yağı ile temizlenir.
Yeni bir araçta 0-2000 km arası ilk kullanım süresine rodaj denir. Rodaj süresi çalışan parçaların birbiriyle alışma süresidir. Rodaj süresince aşırı sürat yapılmaz, ani duruş kalkış yapılmaz, motor tam güç konumunda çalıştırılmaz, uzun süre sabit hızda gidilmez.
Süspansiyon sistemi, araç tekerlerinin aracın şasi ve gövdesiyle birleştirildiği sistemdir. Yaylar (helezon yay), yaprak yaylar (makaslar) ve amortisörlerden oluşur.Helezon yaylar otomobil türü araçlarda makaslar ise genellikle ağır hizmet araçlarında kullanılır.Yaylar, yoldan gelen darbe titreşimleri üzerine alır. Yayların salınımını amortisör kontrol eder.
Araçta el freni duran aracı sabitlemek için kullanılır. El freni kopmuş ise el freni tutmaz. El freni çekili durumda unutulup yola devam edilirse kampanalar ısınır ve fren tutmaz.
Araç üzerinde 3 tip fren bulunur:
-Motor freni (kompresyon freni)
-Ayak freni
-El freni
Ayak freni 3 tiptir:
-Hidrolik fren
-Havalı fren
-Karma fren
Fren sisteminin bazı parçaları şunlardır:
-Fren pedalı
-Merkez pompası
-Fren boruları
-Tekerlek silindirleri
-Fren diski
-Fren balatası
-Kampanalar
-Fren ayar sistemleri
Havalı frenli bir araçta üsttekilere ilaveten hava tüpü ve kompresör bulunur.ABS frenin avantajları, frenlerken direksiyon hakimiyetini bozmaması ve fren mesafesini kısaltmasıdır.
Fren yapılmasına rağmen aracın hızı azalmıyorsa, fren hidroliği yok veya azalmış hatta fren ayarları gevşek olabilir. Fren sistemine yağ sızmış olabilir. Fren sisteminde kaçak olabilir.
Soğuk havalarda el freni çekil durumda bırakılırsa fren balataları donarak yapışır.Fren sisteminde hidrolik azalmışsa hidrolik yağı ile takviye edilir.Ayak frenine basıldığında ön ve arka tekerlekler birlikte durur.Araç çalışıyor fakat hareket ettirilemiyorsa el freni çekik olabilir.Aracın kampanaları aşırı ısınmışsa fren ayarları bozuk olabilir.Ön lastiklerin biri yeni biri eskiyse frenlerken araç bir tarafa çeker.Westinghouse tipi frenli bir arabada hareket halinde iken motor stop ettirilirse asla fren tutmaz.Hava frenli araçta hava basınç göstergesi basınç göstermiyorsa araç olduğu yerden kaldırılamaz.
Lastiklerin yeri, her altı ayda bir ya da her 10.000 km'de yer değiştirilerek aşınmalar denklenmelidir.
Lastiklerdeki ağırlık dengesinin bozukluğu demek olan balans oluşursa araçta titreşim oluşur. Bu titreşimler en çok direksiyon simidinde hissedilir.
Lastik değiştirilirken kriko takılınca el freni çekili olmalıdır.
Lastiklere normalden az hava basılırsa lastikler sürekli olarak ortadan aşınırlar ve araç titrer. Aracın lastikleri araca binileceği zaman kontrol edilir.
Dubleks lastik iç lastiği olmayan lastiktir.
Karlı havalarda zincir çekici tekerlerin ikisine de takılır.
Isınmadan dolayı lastik hava basıncı artmışsa hiçbir şey yapılamaz.
Lastiklerin üzerindeki rakamlar lastik ebatlarını belirtir.
Bir tekere dubleks, diğer tekere şambrel lastik takılırsa araç bir tarafa çeker.
Bijonların temizliği kuru bezle yapılır.
Aydınlatma sisteminde, sigortalar, kablolar, farlar, park lambası, sis lambası, plaka lambası, gösterge lambası,
iç aydınlatma lambası, bagaj aydınlatma lambası, gibi lambalar vardır.
İkaz sisteminde, sinyaller, fren ikaz lambaları, geri vites lambası, korna bulunur.
Her elektrik elemanı gibi araçlarda bulunan aydınlatma ve ikaz sistemi gibi elektrikli devrelerde de:
akü, kablolar, kablo bağlantıları, sigortalar, açma kapama düğmeleri ya da kolları, ve alıcı olarak da ampuller bulunmaktadır.
Bu sistemlerin en önemli arızaları:
kısa devre,
kablo kopukluğu,
akü bitmesi,
akü kutup başı oksitlenmesi veya akü kutup başı gevşekliği,
ampul yanması,
sigorta atması,
anahtarların arızalanmasıdır.
Fren müşiri ikaz sisteminin bir parçasıdır.
Farlardan bir kısmı ya da hiçbiri yanmıyorsa, sigortası atık olabilir.
Flaşör arızalanınca sinyal lambası yanmaz.
Sigortalar atıksa bunun yerine aynı amperde sigorta takılır.
Far anahtarı bozuksa farlar yanmaz.
Isı göstergesi çalışmıyorsa, ısı göstergesi müşiri arızalı olabilir.
Aracın fren lambaları yanmıyorsa, fren müşiri arızalı olabilir.
Fren lambalarından biri yanmıyorsa, yanmayan lambanın ampulü yanmış olabilir.
Farların bakımı yapılırken, far ayarı yapılır.
Farlardan biri sönük yanıyorsa far kablo bağlantısı gevşemiş veya paslanmış olabilir.
Sigortanın görevi, kısa devre olduğunda sistemi korumaktır.
Marş sistemi motora ilk hareketi verir.
Parçaları:
-akü,
-kontak anahtarı,
-marş motoru,
-volan dişlisidir.
Marşa basıldığında marş motorunun bediks dişlisi volanın üzerindeki dişlilerle kavraşır ve volanı döndürür.
Volan da krankı döndürerek, motora gerekli ilk hareketi verir.
Marş durumunda marş motoru hiç dönmüyorsa:
akü bitik,
akü kutup başları gevşek,
akü kutup başları oksitli,
marş otomatiği arızalı,
marş motoru sargıları arızalı ya da sigortası atık olabilir.
Motor çalışırken marş yapılırsa volan dişlisi, marş motoru ve marş dişlisi zarar görür.
Marşa basıldığında marş motoru dönmez, korna da çalmaz ise sorun aküde-kutup başlarında olabilir.
Akü başka bir aküyle takviye yapılacaksa her iki akünün (+) kutup başları (+) kutup başlarıyla, (-) kutup başları ise (-) kutup başlarıyla birleştirilir. Her iki akünün de voltajı aynı olmalıdır.
Dijital göstergeli araçlarda akü takviyesi yapılmaz.
Marşa basma süresi 10-15 saniyedir. Fazla basılırsa akü biter.
Marş yapıldığında tık diye bir ses gelip, marş motoru çalışmıyorsa akü kutup başları gevşek olabilir.
Vantilatör kayışı hareketini volant kasnağından alır ve pervaneyi -devirdaim pompasını- şarj dinamosunu çalıştırır. Kayış koparsa vantilatör pervanesi - devirdaim pompası ve şarj dinamosu hareket.
Şarj sistemi, motor çalışmaya başladığı andan itibaren aracın elektrik ihtiyacını karşılar ve aküyü şarj eder.
Şarj sisteminin parçaları:
alternatör,
konjektör (regülatör),
şarj lambası,
vantilatör kayışıdır.
Alternatör, krank mili kasnağından vantilatör kayışı ile aldığı mekanik enerjiyi elektrik enerjisine çevirir. Bazı araçlarda alternatör değil, şarj dinamosu bulunur.
Konjektör (regülatör), alternatörün ürettiği elektriğin volt ve akımını ayarlar. Aracın devri arttıkça alternatörden çıkan akım ve voltajı ayarlar, tesisata ve aküye gönderir.
Şarj lambası, şarj sisteminin çalışmadığını ikaz eder. Yani alternatör, konjektör vs. arızasını belirtir.
Bir araç için gerekli elektrik enerjisini şarj sistemi sağlar.
Akü, motor çalışmazken ışık ve özel elektrikli alıcıları besler.
Vantilatör kayışı çok sıkı ise alternatör yatakları bozulabilir.
Vantilatör kayışının koptuğu "ilk olarak" şarj ikaz lambasından anlaşılır.
Motor çalışırken ayağımızı gaz pedalından çekince far ışıkları zayıflıyorsa akü zayıflamış olabilir.
Motor çalıştığı halde şarj ikaz lambası yanıyorsa vantilatör kayışı gevşek olabilir ya da alternatör kablo bağlantıları gevşek veya alternatör kömürü aşınmış olabilir.
Aracın durdurulup kontağın hemen kapatılması gereken hallerden bazıları:
- Şarj ikaz lambasının yanması.
- Motordan ani bir sarsıntı ya da ses gelmesi.
- Yağ lambalarının yanmasıdır.
Konjektör ayarı bozuksa akünün su kaybı çok olur.
Araçta ampuller sık sık patlıyorsa veya akü su kaybı fazlaysa veya konjektör arızalı olabilir.
Marşa basılıp motor çalıştığında şarj ikaz lambası sönmelidir.
Soğutma sisteminde su azalıyorsa
silindir kapak contası arızalı veya radyatör delik,
radyatör kapağı bozuk,
radyatör hortum ve kelepçeleri arızalı veya delik,
kalorifer hortumları delik veya
termostat arızalı olabilir.
Su ile soğutma sisteminin bazı parçaları:
Radyatör,
Vantilatör,
Devirdaim pompası,
Termostat,
Hararet (ısı) gösterici,
Hararet (ısı) müşiri,
İlave su kabı,
Fan motorudur.
Radyatör, soğutma suyuna depoluk eder. radyatörün altında su boşaltma musluğu vardır.
Termostat silindir kapağı su çıkışındadır. Motorun sıcaklığını çalışma sıcaklığında sabit tutar.
Devirdaim pompası vantilatör kayışından hareket alır. Radyatördeki soğuk suyu su kanallarına yollar.
Hava soğutmalı motoru, su soğutmalı motordan ayıran bir diğer özellik hava soğutmalı motorda radyatör ve su pompasının olmamasıdır.
Vantilatör kayışı V şeklindedir. Kayış gerginliği 1-1,5 cm civarında olmalıdır. Vantilatör kayışı hareketini krank mili kasnağından alır ve vantilatör kayışı devirdaim pompası ve alternatörü (şarj dinamosunu) çalıştırır. vantilatör kayışı koparsa motor hararet yapar.
Motorun hararet yapmasının nedenleri:
- Radyatör peteklerinin tıkanması,
- radyatörde suyun azalması,
- vantilatör kayışının gevşek veya kopuk olması,
- termostatın arızalı olması,
- motor yağının azalması,
- motor soğutma suyu kanallarının tıkalı olması,
- uygun vites ve hızda gidilmemesi,
- otomatik fanın arızalı olmasıdır
- Radyatöre konacak suyun seviyesi peteklerin üzerinde olmalıdır.
- Çok sıcak motora rölantide çalışırken ılık ve kireçsiz su konur.
- Motor bloğundaki su kanalları pastan ya da kireçten tıkanmış ise motor fazla ısınır.
- Radyatöre konacak suyun içilecek temizlikte ve temiz su olması gerekir.
- Su olduğu halde motor fazla ısınıyorsa, termostat arızalıdır.
- Donmayı önlemek için radyatöre antifriz ilave edilir.
- Termostatı sökülmüş motor, gereğinden soğuk çalışır aşınmalar artar ve verim düşer.
- Motorun çok sıcak çalıştırılması motoru çekişten düşürür.
- Motor çok sıcakken radyatöre soğuk su konursa silindir kapağı ve blok çatlayabilir.
- Çok sıcak bir motorda radyatör kapağı ıslak bir bezle tutulup hafifçe gevşetilir ve buhar tamamen atılınca radyatör kapağı açılır.
- Araçta ısı (hararet) göstergesi çalışmıyorsa ısı müşiri arızalı olabilir.
- Motor, çalıştıktan sonra çalışma sıcaklığına gelmiyorsa kalorifer hortumlarında kaçak olabilir.
- Motor ısısının aniden yükselmesinin sebebi kayış kopması olabilir
Yağlama sisteminin parçaları:
Karter - yağ pompası,
Filtre,
Gösterge,
Seviye çubuğu,
Yağ kanallarıdır.
Motorda yağın bazı görevleri:
Sürtünmeyi azaltmak,
Aşınmayı önlemek,
Silindir ve segmanlar arası boşluğu doldurup sızdırmazlığı sağlamak,
Soğutmaya yardımcı olmak,
Aşınmadan dolayı oluşan pislikleri temizlemektir.
Karterin önemli görevlerinden bazıları:
Motor bloğunun altını kapatmak ve yağa depoluk etmektir.
Araçta motor yağı kontrol edilirken kontak anahtarı kapatılır ve 4-5 dakika beklenir. Yağ ölçümü yapılırken araç düz durumda olmalıdır. Yağ seviyesi yağ çubuğuyla ölçülür ve yağın seviyesi yağ çubuğunun iki çizgisi arasında olmalıdır. Yağ seviyesi normalin çok altında iken motor çalıştırılırsa motor ısınır ve yanar.
Motor yağı değiştirilirken motor sıcak olmalıdır.
Motorlarda genellikle 20-50 W numara motor yağı kullanılır. Motorun yağı karterin altındaki tapa açılarak boşaltılır. Yeni motoryağı ise sübap muhafaza kapağı üzerindeki kapaktan doldurulur.
Motor yağı ve yağ filtresi belli km'lerde mutlaka değiştirilmelidir.
Motorda yağ basıncı yoksa,
yağ yok,
filtre tıkalı,
yağ pompası arızalı,
ya da yağ müşiri arızalı olabilir.
Motorun yağ eksiltmesinin sebeplerinden bazıları:
Karter contasnın yırtılması,
sekman ya da silindirlerin aşınması,
karterin delik olması,
tapadan yağ sızdırmasıdır.
Yağ yakan motorun egzozundan mavi duman çıkar.
Marşa basılıp motor çalıştırıldığında yağ lambasının sönmesi gerekir.
Motor çalıştığı sürece yağlamanın olup olmadığı motor yağ göstergesinden takip edilebilir.
Motor çalışırken yağ göstergesinde anormallik görülürse motor hemen durdurulur.
Benzinli motorun yakıt sisteminin parçalarından bazıları şunlardır:
yakıt deposu, yakıt pompası, yakıt göstergesi, karbüratör, hava filtresi, emme manifoltu.
Dizel motorun yakıt sisteminin parçalarından bazıları şunlardır: yakıt deposu, besleme pompası, mazot filtresi, enjeksyon pompası, enjektör, ısıtma kızdırma bujileri, yakıt göstergesi.
Hava filtresinin görevi, karbüratöre giren havayı süzmek ve ve sessiz emiş sağlamaktır. Hava filtresinin tıkanmasını önlemek için basınçlı hava ile temizlemeliyiz. Öte yandan, hava filtresi tıkalı olan motor zengin karışımla çalışor. Filtre yine de temzilenmeden motor hala çalıştırılırsa motor boğulur.
Karbüratör, emme manifoltu üzerindedir ve sadece benzinli motorlarda olur. Benzin-Hava karışımını ayarlar. Karbüratörin karıştırma oranı 1/15'tir.
Jinkle devresinin görevi, soğuk havalarda motorun çabuk çalışmasını sağlamaktır. Jinkle devresi karbüratörde bulunur. Jinkle kelebeği, karbüratörün hava giriş deliği önünde bulunur.
Yağ filtresi yağı süzer ve temizler.
Silindir içindeki yanmış gazlar egzost manifoldu ile dışarı atılır.
Egzost susturucusu, basınçlı olarak çıkan yanlış gazların sesini azaltır. Eğer aracın egzostundan fazla ses çıkıyorsasusturucu patlak olabilir.
Supap ayarı, en önemli motor ayarlarından biridir. Soğuk ve sıcak ayar olarak ikiye ayrılır.
Bir aracı kış şartlarına hazırlarken en önemli noktalardan biri hava filtresini kışlık pozisyona almak ve otomatik jinkle kışlık pozisyonuna çevirmektir.
Araçta yakıt ikmali yapılırken motor stop edilir.
Ayağımızı gaz pedalından çeksek bile motorun hala çalışmasını sağlayan devre rölanti devresidir.
Yakıtın içinde toz-su-pislik vs. varsa motor tekleyerek çalışır.
Yakıt sistemi ayarlarından biri rölanti ayarıdır.
Boğulmuş bir motoru çalıştırmak için gaz pedalına sonuna kadar basılarak marş yapılır.
Motor ısınıca stop ediyorsa karbüratöre de bakılmalıdır.
Araç kulanırken yakıt tasarrufu için;
-hava filtresi temizlenmeli,
-Karbüratör ayarları yapılmalı,
-Jinkle devresi açık unutulmamalıdır,
-Rölanti yüksek olmamalıdır,
-Eskimiş bujiler temizlenmeli,
-Lastik hava basınçları normal olmalıdır,
-Fren ayarlarının sıkı olmaması,
-Uygun viteste gidilmesi,
-Debriyaj kaçırması olmamalıdır,
-Saatte 90/100 km hızın geçilmemesi gerekmektedir.
Aracın fazla yakıt yaktığını anlamak için eksozuna bakılır. Eğer egzost rengi siyahsa fazla yakıt yakıyor olabilir.
ARAÇ KULLANMADAN ÖNCE YAPILACAK HAZIRLIKLAR
1-KOLTUĞUN AYARLANMASI
2-AYNALARIN AYARLANMASI
3-BAŞLIK VE KEMER AYARLANMASI
KUMANDA KOLLARINI TANIMA VE KULLANMA
1-DİREKSİYON SİMİDİ : SEYİR HALİNDE ARACA YÖN VERMEKTİR.
2-DEBRİYAJ PEDALI : KALKIŞ VE HIZLANIP VİTES BÜYÜTÜP KÜÇÜLTMELERDE VİTESİ KULLANMAYA YARAR.DEBRİYAJI KULLANMAKSIZIN VİTES KULLANILMAZ
3-FREN PEDALI : ARACI YAVAŞLATIP DURDURMAYA YARAR.
4-GAZ PEDALI : ARACIN İSTENİLEN SÜRATTE GİTMESİNİ SAĞLAR.
5-EL FRENİ : DURAN ARACI SABİTLEMEYE YARAR.
6-VİTES KUTUSU : VİTES DİŞLİLERİ VASITASIYLA ARACIN KADEMELİ OLARAK İSTENİLEN SÜRATTE GİTMESİNİ AYARLAR.
KALKIŞ NASIL YAPILIR?
1-KALKIŞ VİTESİ OLAN BİRİNCİ VİTESE TAKILIR.
2-SOL SİNYAL VERİLİR ARKA TRAFİK KONTROL EDİLİR.
3-GÖZLEM(DİKİZ) YADA DIŞ SOL AYNAYA BAKILARAK ARKA KONTROL EDİLİR.
4-GAZ PEDALIYLA BİR MİKTAR DEVAMLI SURETTE GAZ VERİRKEN AYNI ANDA VE AYNI ORANDA DEBRİYAJ PEDALI KALDIRILARAK KALKIŞ YAPILIR.
DURUŞ NASIL YAPILIR?
1-AYAK GAZDAN ÇEKİLEREK GAZ KESİLİR.
2-SAĞ SİNYAL VERİLİR.(ARKADAN GELENE DURACAĞIMIZI BİLDİRMEK İÇİN)
3-FRENLE HAFİF HAFİF YAVAŞLANIR SÜRAT AZALINCA DEBRİYAJA BASILIR.
4-DİREKSİYON HAFİFÇE SAĞA SONRA SOLA DÜZELTİLEREK DURULUR.
5-DURDUKTAN SONRA VİTES BOŞA ALINARAK DEBRİYAJ BIRAKILIR.
NOT:İNİŞ AŞAĞI DURUŞLARDA ÖNCE FREN SONRA DEBRİYAJ KULLANILIR.
ÇIKIŞ YUKARI DURUŞLARDA DEBRİYAJ SONRA FREN KULLANILIR.
RAMPADA KALKIŞ
SAĞ AYAK SABİT BEKLERKEN SOL AYAKLA DEBRİYAJ KAVRAMA NOKTASINA GETİRİLİR.DAHA SONRA FREN BIRAKILARAK GAZ VERİLİRKEN AYNI ORANDA DEBRİYAJ KALDIRILARAK ARACI GERİ KAÇIRMADAN KALKIŞ SAĞLANIR.
SOLLAMA NASIL YAPILIR?
1-SOL SİNYAL VERİLİR SOL DİKİZ AYNASINA BAKILIR (YİNE ARKAYI KONTROL İÇİN)SOL ŞERİDE GEÇİLEREK HIZ ARTTIRILIR.
2-SAĞ AYNADAN GEÇİLEN ARAÇ KONTROL EDİLİR.GEÇTİĞİMİZE EMİN OLDUKTAN SONRA SAĞ SİNYAL VERİLEREK SAĞ ŞERİDE GEÇİLİR VE DEVAM EDİLİR.
GERİ GİDİŞ NASIL YAPILIR?
GERİ VİTESİNE TAKILDIKTAN SONRA GERİYE DÖNEREK ARKA CAMDAN BAKILARAK ARACIN ARKA KUYRUK KISMI TAKİP EDİLEREK GERİ GİDİŞ YAPILIR. GERİ GİDERKEN ARACIN KUYRUK KISMI SOLA DOĞRU GİDİYORSA DİREKSİYON SAĞA ARACIN KUYRUK KISMI SAĞA DOĞRU GİDİYORSA DİREKSİYON SOLA DOĞRU ÇEVİRMEK SURETİYLE DÜZGÜN BİR GİDİŞ SAĞLANIR.
TEDBİR OLARAK: GERİ GİDERKEN ARKADAN VE ÖNDEN AYNI ANDA BAŞKA ARAÇ GELİYORSA HEMEN DURULUR VE O ARACIN GEÇMESİ BEKLENİR.ŞAYET TEK TARAFTAN GELİYORSA DÜZGÜN GİDİLDİĞİ TAKTİRDE BEKLEMEDEN YOLA DEVAM EDİLİR.
KAZASIZ VE CEZASIZ GÜNLERE.
